Podstawowe akty prawne związane z nauką zawodu

Zatrudnienie młodocianego pracownika

Ustawa kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974r.  (tekst jednolity Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz.94, z późn. zmianami) Dział IX – Zatrudnianie młodocianych

  • definicja młodocianego pracownika
  • dopuszczalne warunki zatrudniania młodocianych
  • obowiązek opieki i pomocy młodocianemu
  • podstawowe składniki umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego
  • sytuacje dopuszczające możliwość rozwiązanie z młodocianym za wypowiedzeniem umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego
  • obowiązek dokształcania teoretycznego młodocianego
  • czas pracy młodocianego pracownika (w tym w godzinach nadliczbowych i nocą)
  • prace wzbronione młodocianym pracownikom
  • prawo i wymiar urlopów wypoczynkowych i bezpłatnych.

Zasady i warunki odbywania przygotowania zawodowego młodocianych

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz.U. Nr 60, poz.278, ze zmianami z 2002 r. Dz.U. Nr 197, poz.1663, z 2004 r. Dz.U. Nr 224, poz.2274 i z 2005 r. Dz.U. Nr 53, poz.472)  określa:

  •  formy   przygotowania    zawodowego    młodocianego    pracownika;    nauka    zawodu, przyuczenie do wykonywania określonej pracy
  • obowiązek  posiadania   kwalifikacji   zawodowych   i  pedagogicznych warunkujących prowadzenie przygotowania zawodowego (instruktor praktycznej nauki zawodu)
  • obowiązek pracodawcy sporządzenia na piśmie  umowy o pracę  z młodocianym  i zawiadomienia przez rzemieślnika właściwej izby rzemieślniczej
  • terminy zawierania umów o pracę w celu przygotowania zawodowego
  • okres trwania nauki zawodu (36 miesięcy)
  • nauka zawodu młodocianych odbywa się w zawodach z klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (czas trwania nauki w zawodach szkolnych:  trzyletni cykl nauczania)
  • możliwości przedłużenia lub skrócenia okresu nauki młodocianego
  • nauka zawodu młodocianego może dotyczyć zawodów zawartych w klasyfikacji zawodów i specjalności dla rynku pracy, i w których izby rzemieślnicze przeprowadzają egzaminy czeladnicze
  • obowiązek realizacji przez pracodawcę programu; w zawodach szkolnych program nauczania uwzględniający podstawę programową kształcenia w zawodzie, w zawodach pozaszkolnych – program będący podstawą przeprowadzenia egzaminu kwalifikacyjnego na tytuł czeladnika
  • dopuszczalne formy dokształcania teoretycznego młodocianych; w zasadniczej szkole zawodowej lub w systemie pozaszkolnym
  • rodzaje egzaminów kończących naukę zawodu – nauka zawodu u rzemieślnika kończy się egzaminem czeladniczym składanym przed komisja egzaminacyjna izby rzemieślniczej
  • postępowanie w przypadku przerwania  nauki zawodu i warunki jej dokończenia, w tym zaliczenie okresu odbytej nauki zawodu
  • zasady organizowania przyuczenia do wykonywania określonej pracy: przyuczenie odbyte u pracodawcy rzemieślnika kończy się egzaminem sprawdzającym, składanym przed komisją egzaminacyjna izby rzemieślniczej (egzamin -według zasad ustalonych przez Związek Rzemiosła Polskiego)

Nadzór nad przebiegiem przygotowania zawodowego młodocianego 

Ustawa o rzemiośle z dnia 22 marca 1989 r. (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 1182 ze zmianami)

  •  nadzór nad przebiegiem przygotowania zawodowego młodocianych pracowników zatrudnionych u pracodawców rzemieślników, sprawuje izba rzemieślnicza lub z jej upoważnienia cech
  • pracodawca rzemieślnik zatrudniający pracowników w celu przygotowania zawodowego zrzesza się w cechu lub izbie rzemieślniczej.
Uchwała Nr 8 Zarządu Związku Rzemiosła Polskiego z dnia 2 kwietnia 2008 r. znak:NO-I-130/7/08 zmieniająca Uchwałę Nr 4 Zarządu ZRP z dnia 19 lutego 2002r. znak NO-I-130/02 w sprawie „Zasad i trybu sprawowania przez izby rzemieślnicze i cechy nadzoru nad przebiegiem przygotowania zawodowego w rzemiośle pracowników młodocianych”.
Podstawowe cele nadzoru nad przebiegiem przygotowania zawodowego w rzemiośle pracowników młodocianych:
  • doskonalenie systemu nauki zawodu organizowanej u pracodawców rzemieślników, ze szczególnym uwzględnieniem podnoszenia jakości szkolenia praktycznego i teoretycznego organizowanego dla młodocianych pracowników dokształcających się w systemie szkolnym i pozaszkolnym
  • zapewnianie optymalnych warunków dla młodocianych realizujących  przygotowanie zawodowe u pracodawców rzemieślników
  • wspomaganie szkolących pracodawców rzemieślników w wypełnianiu obowiązków wynikających z faktu realizacji dodatkowych, obok gospodarczych, zadań oświatowych
  • podnoszenie poziomu jakości szkolenia młodocianych w rzemiośle.
Nadzór nad przebiegiem przygotowania zawodowego w rzemiośle sprawowany jest przez organizacje samorządu gospodarczego rzemiosła; izby rzemieślnicze i cechy, w szczególności przez:
  • ocenę jakości szkolenia organizowanego u pracodawców rzemieślników polegającą na analizowaniu przez izbę rzemieślniczą wyników egzaminów czeladniczych kończących naukę zawodu młodocianych pracowników
  • zabezpieczenie przez cechy we współpracy z izbami rzemieślniczymi w niezbędne materiały, informacje i doradztwo związane z realizacją procesu szkolenia praktycznego organizowanego u pracodawców rzemieślników współdziałanie izb rzemieślniczych z właściwymi organami administracji państwowej i, cechów ze szkołami zawodowymi w zakresie planowania i organizowania, w formach szkolnego i pozaszkolnego, dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników zatrudnionych w celu przygotowania u pracodawców rzemieślników, organizowania przez cech, we współpracy z izbą rzemieślniczą szkoleń dla rzemieślników zatrudniających młodocianych pracowników w celu przygotowania zawodowego, organizowania przez izbę rzemieślniczą szkoleń doskonalących dla przedstawicieli cechów upoważnionych do wykonywania zadań związanych z nadzorem nad przebiegiem przygotowania zawodowego młodocianych zatrudnionych  u pracodawców rzemieślników

Wzór umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego młodocianego

Uchwała Nr 16 Zarządu Związku Rzemiosła Polskiego z dnia 23 listopada 2006 r. w sprawie wprowadzenia wzoru umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego młodocianego u pracodawcy, będącego rzemieślnikiem.

Ujednolicony wzór  umowy o pracę przygotowano  na potrzeby cechów  i  izb rzemieślniczych   sprawujących   nadzór   nad  przebiegiem   przygotowania   zawodowego młodocianych pracowników zatrudnionych w celu nauki zawodu u pracodawców rzemieślników. Wzór umowy zawiera wszystkie postanowienia wymienione w ustawie kodeks pracy, uzyskał akceptację organów zatrudnienia oraz opatrzony jest prawnie zastrzeżonym logo rzemiosła (ZRP).

Wyjątkowo dopuszczalne zatrudnianie młodocianych

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 grudnia 2002r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób nie mających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, oraz osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum (Dz.U. Nr 214, póz. 1808) dotyczy m.in.: Z młodocianym pracownikiem, który nie ukończył gimnazjum wyjątkowo dopuszczalne jest zawarcie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, ale wyłącznie w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy.

Warunkiem zawarcia umowy jest podjęcie przez młodocianego nauki w oddziale przysposabiającym do pracy utworzonym w gimnazjum oraz uzyskanie przez niego pozytywnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej, albo uzyskanie zezwolenia dyrektora gimnazjum na spełnienie obowiązku szkolnego poza szkołą oraz uzyskanie pozytywnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Po zakończeniu przyuczenia do wykonywania określonej pracy z młodocianym może być zawarta umowa o pracą w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu.

Prace wzbronione młodocianym

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz.U. Nr 200, poz.2047).

Zatrudnianie młodocianych pracowników dozwolone jest wyłącznie przy pracach objętych programem praktycznej nauki zawodu. Z uwagi na szczególną prawną ochronę pracy młodocianego ustalono listę rodzajów pracy przy, których zabronione jest zatrudnianie młodocianych.

Lista rodzajów prac wzbronionych zawarta jest w załączniku do rozporządzenia.

Ustalono jednocześnie odstępstwa i zezwala się na zatrudnianie młodocianych w wieku powyżej 16 lat przy niektórych rodzajach prac wzbronionych młodocianym, pod warunkiem, że są one niezbędne do odbycia przygotowania zawodowego młodocianych (rodzaje prac zawarte w załączniku do rozporządzenia).